Terapi Ne Değildir? - Zeytin Ağacı

Zeytin Ağacı, merkezine aldığı üç yakın arkadaşın geçmişle ve bugünle olan psikolojik yolculuğunu anlatan bir dizi. Hikaye, bu üç kadından biri olan Sevgi’nin, nükseden kanserine alternatif bir yöntem aramak için Ayvalık’a gitmesi ile başlıyor. Burada onları köken aile açılımı (aile dizimi) yapan bir ruhsal deneyimleme merkezi karşılıyor. Dizi boyunca çeşitli karakterlerin role-play eşliğinde geçmiş yaşantılarını, önceki kuşaklardan şahitlik etmedikleri travmatik deneyimleri büyüsel bir tonla gözlemlediklerini ve mucizevi bir iyileşme yaşadıklarını görüyoruz.

Dizideki şifacı Zaman Bey’in de söylediği gibi, aile dizimi bir terapi yöntemi değil. Bilimsel de değil. Günümüzde yaşanan ruhsal ve bedensel problemlerin tamamının kesinlikle geçmişte yaşandığını söyleyen, gerçek olamayacak kadar hızlı sonuçlar vadeden, adeta bilinç akışı yöntemiyle geçmişi anında ortaya seren bu çalışma; tutarlılık, geçerlik veya güvenilirlik taşımıyor. Gözlemlendiği söylenen iyileşme de aslında ilginin getirdiği teskin ediciliğin (plasebo) etkisi.

Zeytin Ağacı elbette yalnızca bir dizi. Bilimsel doğruluk vadetmek zorunda değil. Bunun yanında, plasebo etkisinden ibaret olan bu sözde “tedavi” yöntemini bir kenara bıraktığımızda, bilimsel çalışmalar bize travmanın sahiden sonraki kuşaklara aktarılabildiğini söylüyor.

Travmanın Nesiller Arası Aktarımı

Travmatik olaylar toplumun her kesiminden, her birey tarafından deneyimlenebilir. Hatta yaşanan bu travmatik deneyim, bireysel ya da toplumsal olması fark etmeksizin, ona maruz kalmayan kişileri ve sonraki nesilleri de etkileyebilmektedir. Psikanalize göre, travmaya maruz kalan kuşak bu deneyimi bastırma savunma mekanizması ile bilinçdışına gönderir. Baş edilemediği için bilinç seviyesinden uzaklaştırılan bu duygular, pek çok psikolojik mekanizma gibi, ebeveyn olan birinci kuşaktan çocuk olan ikinci kuşağa yansıtılır. Melanie Klein’ın projektif identifikasyon olarak tarif ettiği şekilde yaşanan bu yansıtma neticesinde, ikinci kuşak, kendisine yansıtılmış olanla özdeşleşir ve hiç deneyimlemediği travmanın izlerine uygun davranışlar sergilemeye başlar.

Travma, kelime anlamı olarak yaralanmayı içerir. Terapi sürecinde bireyler öncelikle yaralı olduklarını görürler. Bu, zaman zaman zorlayıcı bir durum olabilir. Aile dizimi, immatür bir savunma biçimi olarak, bu yaranın doğrudan ötekine, önceki kuşaklara yansıtılmasını sağlar. Yaralanan ve yaranın sorumluluğunu taşıması gereken kişi adeta bireyin kendisi olmaktan çıkar.

Yeni Nesil Spiritüel Uygulamalar ve Aile Dizimi

Bunun yanında aile dizimi türevi yeni nesil spiritüel uygulamalar; modern sekülerliğin, bireyselliğin, omnipotent fantezinin mesafeli tutmayı öğütlediği inanç ve aidiyet arzularının entelektüalize edilerek gündelik hayata kabul edilebilir şekilde yansıtılması için de pratik yollar yaratır.

Bu bilgiler ışığında; dizide kullanılan aile dizimi yönteminin bilimsellikten uzak, kurgusal bir ruhani deneyim olduğunu; travmanın genetik ve psikolojik aktarımının ise bilimsel gerçekliğe dayandığını ve ancak terapi yöntemlerinin travma etkilerine karşı kalıcı güçlenme ve iyileşme sağlayabileceğini söyleyebiliriz.

Kaynaklar ve Konuya Dair Detaylı Okuma Önerileri:

• Psikanaliz Yazıları, “Bireysel ve Toplumsal Travmalar I/II”, Bağlam Yayınları.

• Melanie Klein, “Bazı Şizoid Mekanizmalar Üzerine Notlar” (Çev: Ayşe Elif Yavuz), Yansıtma Dergisi.

• Anna Freud, “Ben ve Savunma Mekanizmaları”, Metis Yayınları.

• Warren Colman, “Mourning and the Symbolic Process”, Journal of Analytical Psychology.

• (Dizide geçen “Seninle Başlamadı” [Mark Wolynn] isimli kitap da konuya genetik bir bakış için tercih edilebilecek kaynaklardan biri)